To Ευρωπαϊκό Κέντρο Wergeland και η ομάδα του έργου ‘Σχολεία Για Όλους’ διοργάνωσαν μια εκδήλωση με θέμα τη συμπερίληψη των προσφύγων μέσω της εκπαίδευσης, τη Δευτέρα, 1η Νοεμβρίου, 2021. Η εν λόγω εκδήλωση αποτέλεσε μια ευκαιρία συνάντησης ανάμεσα στους εταίρους του έργου, εκπαιδευτικούς του δικτύου, καθώς και εκπροσώπους φορέων και μελών της κοινωνίας των πολιτών, ενεργών στον τομέα της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης και της συμπερίληψης.
Τρεις διακεκριμένοι επιστήμονες και ακαδημαϊκοί στον τομέα των κοινωνικών επιστημών και των επιστημών της εκπαίδευσης, η Claudia Koehler, ο Μιχάλης Κακός και ο Γιώργος Ανδρουλάκης, ήταν οι κεντρικοί εισηγητές της εκδήλωσης, οι οποίοι παρουσίασαν ευρωπαϊκές προσεγγίσεις και ελληνικές προοπτικές στον τομέα της εκπαίδευσης και συμπερίληψης μαθητών προσφύγων. Οι τρεις εισηγήσεις στόχευαν στο να γεφυρώσουν την επιστημονική έρευνα με την πράξη, μέσα από την προσέγγιση ενός ολιστικού εκπαιδευτικού μοντέλου, και να παρουσιάσουν συγκεκριμένες καλές πρακτικές αλλά και προκλήσεις.
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης έγινε επίσης παρουσίαση του έργου ‘Σχολεία Για Όλους’, μια συζήτηση στρογγυλής τράπεζας με Διευθυντές σχολείων του δικτύου μας με στόχο την ανάδειξη των εμπειριών τους, καθώς και συζήτηση με τους επιμορφωτές του έργου. Το κοινό είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει την εκδήλωση δια ζώσης και διαδικτυακά σε απευθείας μετάδοση.
Την εκδήλωση παρουσίασε η διαχειρίστρια του έργου Σχολεία Για Όλους, κα Kjersti Toverud Klette.
Αρχικά, ο κος Αλέξανδρος Κόπτσης, Γενικός Γραμματέας Α/θμιας, Β/θμιας Εκπαίδευσης και Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, απηύθυνε χαιρετισμό. Αναφερόμενος στο έργο τόνισε ότι «είναι μια εξαιρετικά αξιόλογη πρωτοβουλία που αναδεικνύει τις αρχές ενός δημοκρατικού συμπεριληπτικού σχολείου», επισημαίνοντας ότι το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων «στηρίζει και προωθεί το έργο με στόχο να διαμορφώσει ένα ασφαλές συμπεριληπτικό σχολικό περιβάλλον για την ομαλή ένταξη προσφύγων και μεταναστών μαθητών στην κοινωνική πραγματικότητα της χώρας μας, αποβλέποντας μακροπρόθεσμα στην ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής». «Η διασφάλιση του δικαιώματος στην εκπαίδευση είναι βασικό ανθρώπινο δικαίωμα κάθε παιδιού και συνεπώς η ένταξη κάθε παιδιού στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, παράλληλα με την ψυχοκοινωνική τους υποστήριξη, συνιστά βασική προτεραιότητα και επιδίωξή μας», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Η κα Ana Perona-Fjeldstad, Διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Κέντρου Wergeland (EWC), παίρνοντας το λόγο στη συνέχεια, καλωσόρισε τους παρευρισκόμενους και εξέφρασε τη χαρά της για αυτή τη δια ζώσης εκδήλωση. Επικαλούμενη σκέψεις εκπαιδευτικών, καθώς και συγκεκριμένες δραστηριότητες των σχολείων του δικτύου μας, αναφέρθηκε με μεγάλο σεβασμό στον τρόπο που τα σχολεία αντιμετώπισαν τα εμπόδια που προκλήθηκαν λόγω της πανδημίας, καθώς και στο γεγονός ότι κατάφεραν να βρουν λύσεις και τρόπους αντιμετώπισης και να ωφεληθούν από το έργο. Τέλος, αναλογιζόμενη το περιεχόμενο και την αξία της ποιοτικής εκπαίδευσης, ανέφερε χαρακτηριστικά: «Το έργο αυτό συμβάλλει ουσιαστικά ά στην ενίσχυση της ποιοτικής εκπαίδευσης. Πρέπει να ανατρέξουμε στη σύσταση του Συμβουλίου της Ευρώπης που υπογράφηκε το 2013, η οποία ορίζει τι είναι η ποιοτική εκπαίδευση με μια σειρά από δείκτες. Ο πρώτος δείκτης είναι ότι η ποιοτική εκπαίδευση είναι η εκπαίδευση που παρέχει πρόσβαση σε όλα τα παιδιά της. Αυτό είναι το κύριο χαρακτηριστικό ενός συστήματος που παρέχει ποιοτική εκπαίδευση και σε αυτό ακριβώς προσπαθούμε να συνεισφέρουμε με αυτό το έργο».
Η Σύμβουλός ΕΕΑ Grants, κα Μαρία Φωλά απηύθυνε χαιρετισμό εκ μέρους της Νορβηγικής Πρεσβείας. Ξεκίνησε τον λόγο της αναλογιζόμενη την προσωπική της εμπειρία κατά τη διάρκεια του lockdown ως μητέρα δύο παιδιών, αναφέροντας χαρακτηριστικά: «Δεν μπορώ να φανταστώ πραγματικά πώς ένα παιδί μετακινούμενων πληθυσμών που μένει σε κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης μπορούσε την ίδια στιγμή να έχει πρόσβαση σε αυτό που λέμε εκπαίδευση. Αν θυμάμαι καλά την πιο πρόσφατη έκθεση του GSR γίνεται λόγος για 2900 τέτοια παιδιά που κατά την περίοδο της πανδημίας χρειάστηκε να ακολουθήσουν τη διαδικασία αυτή». Ολοκληρώνοντας το χαιρετισμό της η κα Φωλά ανέφερε: «αν πραγματικά είχα να κάνω μια ευχή είναι πραγματικά αυτή η φράση ‘σχολεία για όλους’, μέσα και από τη συνεισφορά αυτού του έργου, να γίνει πράξη για όλα τα παιδιά».
Εκ μέρους του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, η κα Ντορέτα Αστέρη, Συντονίστρια της Επιστημονικής Μονάδας Ειδικής και Συμπεριληπτικής Εκπαίδευσης και Προϊσταμένη Τμήματος Α΄: Εκπαιδευτική Καινοτομία και Ενταξιακή Εκπαίδευση, εξέφρασε την εξ΄αρχής θετική ανταπόκριση του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής στο κάλεσμα του Ευρωπαϊκού Κέντρου Wergeland για συνεργασία, καθώς μέσα από το έργο «αποδίδεται ακριβώς το στίγμα που έχουμε ανάγκη για να μπορέσουμε να έχουμε σχολεία ανοιχτά, σχολεία-αγκαλιά για όλα τα παιδιά. Μια εκπαίδευση με νόημα και ποιότητα, για όλα τα παιδιά».
Στη συνέχεια, ο κος Άγγελος Βαλλιανάτος, επικεφαλής των εποπτών επιμορφωτών του έργου, παρουσίασε εν συντομία το έργο Σχολεία Για Όλους, αναφερόμενος σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες που έχουν πραγματοποιηθεί από τα σχολεία του δικτύου μας. Επιπλέον, αναφέρθηκε στην περίοδο της πανδημίας, καθώς και στις νέες προσεγγίσεις που το έργο κλήθηκε να υιοθετήσει, κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στην επιμόρφωση του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, στην οποία συμμετείχαμε, ως «μια πολύ καλή ιδέα ώστε οι συντονιστές εκπαίδευσης και οι συντονιστές εκπαίδευσης προσφύγων να έχουν μία κοινή επιμόρφωση».
Η πρώτη εκ των τριών εισηγήσεων της εκδήλωσης ήταν του Δρ. Μιχάλη Κακού – Αναπληρωτή Καθηγητή και Διευθυντή του Centre for Interdisciplinary Research in Childhood, Education and Society (CIRCES) του Leeds Beckett University, με τίτλο «Προσεγγίζοντας ολιστικά την εκπαιδευτική συμπερίληψη παιδιών προσφύγων». O Δρ. Κακός ξεκινώντας από τον ορισμό του πρόσφυγα, προσέγγισε θεωρητικά αλλά και με συγκεκριμένα παραδείγματα το πλαίσιο διασφάλισης του εξατομικευμένου δικαιώματος κάθε παιδιού στην εκπαίδευση, με στόχο την επίτευξη της σχολικής συμπερίληψης. Τόνισε ότι η επίτευξη της σχολικής συμπερίληψης προϋποθέτει μια ουσιαστική κατανόηση των ιδιαίτερων αναγκών και δυσκολιών των μαθητών προσφύγων, παρουσιάζοντας αναλυτικά ένα εκπαιδευτικό μοντέλο ολιστικής προσέγγισης.
Στη συνέχεια, στην ομιλία της με τίτλο «Η εκπαίδευση των προσφύγων στην Ευρώπη: διδάγματα και υποσχόμενες πρακτικές» η Δρ. Claudia Koehler, Διευθύντρια του Farafina Institute, επικεντρώθηκε στην παρουσίαση βασικών στοιχείων και συμπερασμάτων σύμφωνα με έρευνες αναφορικά με την εκπαίδευση προσφάτως αφιχθέντων προσφύγων μαθητών, οι οποίες βασίστηκαν σε ομάδες μαθητών προσφύγων δεύτερης γενιάς. Η Δρ. Koehler τόνισε πως η εξαρχής ένταξη των μαθητών προσφύγων αποτελεί την πιο επιτυχημένη πρακτική και μια μακροπρόθεσμη επένδυση στο μέλλον κάθε χώρας, όπως έχει αποδειχθεί σε αρκετές μελέτες περιπτώσεων. Επιπλέον, μοιράστηκε με το κοινό παραδείγματα καλών πρακτικών όσον αφορά την ολιστική προσέγγιση εκπαίδευσης προσφύγων στην Ευρώπη, επικαλούμενη παραδείγματα από τη Γερμανία και την Ολλανδία.
Στο δεύτερο μέρος της εκδήλωσης, η κα Ηρώ Ποταμούση, επόπτρια της ομάδας των επιμορφωτών του Σχολεία Για Όλους, συντόνισε μια διαδραστική δραστηριότητα με στόχο την παρουσίαση της οπτικής των επιμορφωτριών Αικατερίνης Μπαζίγου, Δέσποινας Μιτσιάλη, Αρχοντούλας Μαντζαρίδου και Εύας Παπαχριστοπούλου, προσκαλώντας τες να μοιραστούν την εμπειρία τους. «Σχολείο για όλους δεν είναι μια γενίκευση, εκεί χωρούν όλες οι πτυχές της ταυτότητας» ανέφερε η Εύα Παπαχριστοπούλου. «Ένα περιστατικό που δε θα ξεχάσω ποτέ είναι η χαρά των παιδιών όταν επισκεφθήκαμε μαζί με τους καθηγητές τους τη δομή φιλοξενίας της Ριτσώνας και μας κέρασαν φαλάφελ» θυμήθηκε η Αικατερίνη Μπαζίγου. «Αν όλο και περισσότεροι από τον εκπαιδευτικό χώρο λειτουργούσαμε όλο και πιο συμπεριληπτικά και αν είχαμε νομικά πλαίσια συμπερίληψης, τότε προγράμματα σαν και αυτό θα χρειαζόντουσαν όλο και λιγότερο. Δική μου ευχή είναι να γίνουμε ‘άχρηστοι’», συμπλήρωσε η Δέσποινα Μιτσιάλη. «Η σχολική κοινότητα μας υποδέχθηκε σαν μια μεγάλη αγκαλιά», σημείωσε η Αρχοντούλα Μαντζαρίδου.
Η κα Γκέλη Αρώνη, επόπτρια της ομάδας των επιμορφωτών του Σχολεία Για Όλους, συντόνισε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συζήτηση μεταξύ των διευθυντών/τριών σχολείων του δικτύου, κου Iωάννη Κατσάνου (5ο Γυμνάσιο Χαλκίδας), κου Αθανάσιου Δρίβα (42ο Γυμνάσιο Αθήνας) και κας Αικατερίνης Πίσχινα (2Ο Γυμνάσιο Χαλκίδας). Οι συνομιλητές μοιράστηκαν την εμπειρία τουςκαι ανέφεραν αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν στο σχολείο τους με τη συνεισφορά του έργου, νέες προσκλήσεις που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν τη φετινή σχολική χρονιά, καθώς και ιδέες και προβληματισμούς. Ο κος Δρίβας σημείωσε ότι η συμμετοχή στο πρόγραμμα ήταν μια πραγματική στήριξη στο έργο του σχολείο και ότι η παρουσία των επιμορφωτών και η υποστήριξή τους έφερε μια δυναμική στο σύλλογο διδασκόντων. «Έστω και αν δε συμμετείχαν όλοι οι εκπαιδευτικοί, τελικά επηρεάστηκαν όλοι από το κλίμα που δημιουργήθηκε. Το πρόγραμμα λειτούργησε σε πολλαπλά επίπεδα, ενισχύοντας την αλληλεπίδραση». Η κα Πίσχινα συμπλήρωσε για την εμπειρία του σχολείου της: «Στις επιμορφώσεις συμμετείχαν πολλοί εκπαιδευτικοί και πολλοί γονείς, οι οποίοι στηρίζουν το ότι έρχονται οι πρόσφυγες στο σχολείο. Χρειάζεται χρόνος στα σχολεία. Ξεκινήσαμε το 2016- 2017 με ΔΥΕΠ όταν δεν ήταν έτσι ο σύλλογος όπως είναι σήμερα. Η συνάντηση με τον ‘Άλλο’, με τα παιδιά, η καθημερινή τριβή με τους καθηγητές, γλυκαίνει τους ανθρώπους. Αυτό χρειάζεται χρόνο». «Η περίοδος της ζωής των παιδιών στο Γυμνάσιο ονομάζεται περίοδος συγκρούσεων, είναι όταν η εφηβική ψυχή αρχίζει να υπάρχει. Χρειάζεται να συγκρουστεί για να επανατοποθετηθεί στον κόσμο και στο σχολείο του. Η διαχείριση της σύγκρουσης μεγαλώνει τα παιδιά, τα παιδαγωγεί, τους δίνει ένταση και τα κάνει ανθεκτικά. Τα παγκόσμια οικονομικά φόρουμ επιμένουν σε δύο χαρακτηριστικά, προσαρμοστικότητα και ανθεκτικότητα. Αυτά χρειάζεται ο αυριανός πολίτης του κόσμου και η εμπειρία των παιδιών στα σχολεία όπου υπάρχουν μαθητές πρόσφυγες, είναι πραγματικά μια εμπειρία που οικοδομεί αυριανούς πολίτες», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κος Κατσάνος.
Η επόμενη εισήγηση με τίτλο «Συμπεριληπτική εκπαίδευση στην Ελλάδα: επιτεύγματα και προκλήσεις» εστίασε στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα και πραγματοποιήθηκε από τον Δρ. Γιώργο Ανδρουλάκη, Καθηγητή ΠΤΔΕ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Διευθυντή του Εργαστηρίου ΜΔΔ Ελληνικής Γλώσσας και Πολυγλωσσίας και επιμορφωτή του έργου ‘Σχολεία Για Όλους’. Ο Δρ. Ανδρουλάκης μοιράστηκε πολύτιμα δεδομένα από την τρέχουσα έρευνα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας με τίτλο ‘Bottleneck Analysis of Inclusive Education in Greece’, που χρηματοδοτείται από τη UNICEF στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας ‘Child Guarantee’. Η έρευνα ανέδειξε δυσκολίες που υπάρχουν σε θεσμικό επίπεδο αλλά και σε επίπεδο λειτουργίας της σχολικής τάξης, αναδεικνύοντας πώς το μοντέλο της προσέγγισης του σχολείου ως ‘όλο’ (whole-school approach) μπορεί να αξιοποιηθεί για τον εντοπισμό και την υπέρβαση εμποδίων στη διαδικασία της μάθησης.
Η κα Δώρα Κατσαμώρη, εθνική συντονίστρια του έργου, αναφέρθηκε με συντομία στα επόμενα βήματα του Σχολεία Για Όλους, καθώς επίσης παρουσίασε την τρέχουσα κατάσταση ενόψει της έναρξης της συνεργασίας μας με τα νέα σχολεία του έργου για το σχολικό έτος 2021-2022. Εξέφρασε την ελπίδα οι προκλήσεις να είναι λιγότερες αυτή τη χρονιά, έτσι ώστε το έργο να μπορέσει να επικεντρωθεί απερίσπαστα στο στόχο του «να ενδυναμωθούν οι εκπαιδευτικοί και να καλλιεργηθεί το σχολικό περιβάλλον με τέτοιο τρόπο ώστε να υποδεχτεί τα παιδιά πρόσφυγες, και όχι μόνο, προκειμένου να νιώθουν ευπρόσδεκτοι και ασφαλείς».
Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με ερωτήσεις από το κοινό, με ένα τόνο αισιοδοξίας για το μέλλον και το συνεχώς διευρυνόμενο δίκτυο σχολείων σε όλη την Ελλάδα. Η ομάδα του Σχολεία Για Όλους και του European Wergeland Centre ανανέωσαν το ραντεβού τους με το κοινό και τους εταίρους τους για τον Ιούνιο του 2022, στο τελικό συνέδριο του έργου.
Η εκδήλωση φιλοξενήθηκε στο Σεράφειο Δήμου Αθηναίων (Εχελιδών 19 & Πειραιώς 144).
Παρακάτω διατίθεται το υλικό των παρουσιάσεων και το βίντεο της εκδήλωσης.
Βίντεο: μέρος Α’
Βίντεο: μέρος Β’
